آرتروز زانو از جمله بیماری‌هایی است که معمولاً با افزایش سن و پیری به سراغ انسان آمده و به همین دلیل درمان آرتروز زانو از جمله مهم‌ترین اقدامات ضروری برای حفظ سلامت افراد سالمندی است که به این بیماری گرفتار شده‌اند. در واقع آرتروز به معنای ساییدگی و فرسایش غضروف‌ها بوده و شامل انواع مختلفی است که آرتروز زانو را می‌توان یکی از شایع‌ترین آن‌ها دانست. در این بیماری زانوها و غضروف‌های مابین آن‌ها با فرسودگی مواجه شده که این فرسایش بیماری‌های مربوط به رباط‌ها، استخوان‌ها و سایر قسمت‌های زانو را به دنبال دارد. این عوارض موجب می‌شود برای بسیاری از افراد این سوال پیش بیاید که آیا درمان آرتروز زانو امکان‌پذیر است؟ علایم اولیه این بیماری چیست؟ و بسیاری سوالات دیگر که ما در ادامه سعی می‌کنیم به صورت اجمالی به آن‌ها بپردازیم.
آرتروز زانو و علایم آن
آرتروز زانو یا ساییدگی زانو از جمله بیماری‌های مربوط به پا و زانو است که معمولاً در افراد میانسال و مسن شایع بوده و با خود درد پا و زانو را به دنبال دارد. این بیماری گاهی به حدی پیشرفت می‌کند که راه رفتن را برای فرد مبتلا بسیار سخت و دردآور می‌سازد. استئوآرتریت نام دیگر این بیماری است که در آن غضروف‌های مفصل زانو و رباط‌های مربوط به آن درگیر ساییدگی شده و در نتیجه موجب ضعف زانو می‌شود.
آرتروز زانو ابتدا با علائم مختصری شروع می‌شود و سپس با افزایش سن این علائم بیشتر شده و فرد را بیش از پیش درگیر خود می‌کند. آشنایی با این علائم می‌تواند کمک بسزایی در درمان آرتروز زانو کرده و از پیشرفت بیشتر بیماری جلوگیری کند. مهم‌ترین علایم این بیماری عبارتند از:
- ایجاد درد در زانو هنگام انجام فعالیت‌های مختلف
- ایجاد هرگونه ورم در مفاصل و اطراف زانو
- گرم شدن مفصل
- احساس خشکی در قسمت زانو مخصوصاً پس از نشستن و خوابیدن
- ایجاد صدا در زانو، موقع گام برداشتن
- ایجاد اختلال در حرکت دادن زانو از جمله ناتوانی در بالا و پایین رفتن از پله
- پرانتزی شدن پاها و تغییر شکل زانو
- ضعیف شدن زانو و عدم توانایی در ایستادن
برای درمان آرتروز زانو لازم است هر کدام از این علائم را برای پزشک بازگو کرده تا بتوان بهترین درمان را انجام داد.
علل بروز آرتروز زانو
آرتروز زانو به رغم اینکه معمولاً در میان افراد میانسال و مسن مشاهده می‌شود گاهی ممکن است جوانان را نیز درگیر خود کرده و به همین دلیل نمی‌توان این بیماری را کاملاً مختص به اشخاصی با سن بالا دانست؛ هرچند بر طبق آمار و تحقیقات پزشکی، احتمال ابتلای افراد در سنین بالای ۴۵ سال به این بیماری بیشتر بوده و این بیماری در میان زنان بیش از مردان شایع است.
علل ایجاد آرتروز زانو در افراد با سنین مختلف از این قرار است:
- بالا رفتن سن(در واقع مهم‌ترین علت ایجاد آرتروز است.)
- این بیماری رابطه مستقیمی با وزن افراد دارد، به این معنا که هر چه وزن افزایش پیدا کند احتمال بروز آرتروز نیز بیشتر می‌شود؛ زیرا وزن زیاد موجب ایجاد فشار بر روی مفصل زانو خواهد شد.
- ژنتیک و وراثت نیز از جمله علل ایجاد این بیماری است.
- جنسیت نیز طبق تحقیقات، نقش زیادی در بروز آرتروز زانو دارد؛ این بیماری در میان زنان شایع‌تر از مردان است.
- اشخاصی که صاحب شغل‌های سخت بوده و مجبورند مدام بر روی پا بایستند و به زانوهای خود فشار زیادی وارد کنند، بیشتر دچار آرتروز زانو می‌شوند.
- انجام بعضی ورزش‌ها به صورت مداوم ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد؛ فوتبال، والیبال و تنیس را می‌توان از جمله این ورزش‌ها دانست.
- گاهی بیماری‌هایی مانند روماتیسم و آهن بالای بدن ممکن است بیماری آرتروز زانو را به همراه داشته باشد.
آشنایی با این عوامل می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را تا حد زیادی کاهش داده و نقش بسزایی در درمان آرتروز زانو داشته باشد.
تشخیص و درمان آرتروز زانو
اولین اقدامی که پس از مشاهده هر کدام از علائم اشاره شده باید انجام داد، مراجعه به پزشک جهت انجام معاینات اولیه و سپس تایید قطعی بیماری پس از معاینه است. پزشک با توجه به سابقه بیماری فرد و با بررسی علائم و عواملی که احتمال ایجاد بیماری را افزایش می‌دهد، آرتروز زانو را تایید کرده و اقدامات لازم جهت درمان آن را انجام می‌دهد. گاهی برای تشخیص این بیماری علاوه بر معاینه پزشک نیاز به آزمایش‌های دیگری مانند ام‌آرآی و آزمایش خون بوده و به این ترتیب می‌توان این بیماری را به صورت دقیق تشخیص داد.
درمان آرتروز با روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که در ابتدا پزشکان با درمان‌های دارویی و حرکتی سعی می‌کنند از پیشرفت این بیماری جلوگیری به عمل آورند. در صورتیکه هیچ کدام از این اقدامات سبب درمان آرتروز زانو نشد، پزشک در انتها، جراحی زانو را پیشنهاد می‌دهد؛ در واقع این روش آخرین گزینه‌ای است که برای درمان این عارضه به کار برده می‌شود. انواع روش‌های درمان و کاهش درد آرتروز زانو در ادامه آورده شده است:
کاهش وزن
در اکثر موارد هنگامی که بیمار جهت درمان آرتروز به پزشک مراجعه می‌کند، اولین راهکاری که برای بهبود او پیشنهاد می‌شود تغییر سبک زندگی است. یکی از این روش‌ها تلاش برای کاهش وزن است؛ زیرا وزن بالا موجب افزایش فشار روی زانوها و فرسایش مفاصل آن و در نتیجه بروز آرتروز می‌شود. باید به این نکته اشاره کرد که درمان قطعی برای بیماری آرتروز زانو وجود نداشته و افراد می‌توانند با بعضی اقدامات مؤثر، علائم و عوارض این بیماری را تا حد زیادی کاهش دهند. البته توجه به این نکته بسیار ضروری است که کاهش وزن باید زیر نظر متخصص و بر اساس برنامه‌ریزی علمی و اصولی انجام شود تا از ایجاد هرگونه مشکلی برای بیمار جلوگیری به عمل آید.
پیاده‌روی
پیاده‌روی یکی دیگر از راه‌هایی است که با انجام آن می‌توان به درمان آرتروز زانو پرداخت. این راهکار از جمله روش‌هایی است که همه افراد بدون هیچ‌گونه مانعی می‌توانند برای مشکلات زانو آن را انجام داده و در واقع یکی از در دسترس‌ترین روش‌های درمانی آرتروز محسوب می‌شود. این فعالیت علاوه بر اینکه باعث کاهش وزن می‌شود، می‌تواند تا اندازه زیادی از پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی جلوگیری کند. برای پیاده‌روی باید از کفش کاملاً استاندارد استفاده کرد و از راه رفتن در مسیرهایی پر فراز و نشیب جلوگیری نمود.
ورزش
پزشکان گاهی برای درمان آرتروز، بیمار را به انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های آبی، دوچرخه ثابت، حرکات کششی همسترینگ، منقبض کردن عضله ران، حرکت کششی پشت ساق به وسیله صندلی و بالا بردن یک پا در حالت درازکش تشویق می‌کنند. این ورزش‌ها با افزایش گردش خون در قسمت مفاصل زانو انعطاف‌پذیری آن را افزایش داده و موجب سلامت بیشتر مفاصل و در نتیجه درمان آرتروز زانو و کاهش علائم آن می‌گردند.
استفاده از وسایل کمکی
امروزه علم پزشکی برای تسهیل درمان آرتروز به تولید وسایلی مانند زانوبندهای طبی، عصا و واکر پرداخته که تا حد زیادی به کاهش درد بیمار کمک کرده و توانایی شخص را در راه رفتن افزایش می‌دهند. زانوبند طبی موجب گرم نگه داشتن زانو و جلوگیری از فشارهای اضافه به آن می‌شود. البته بیماران قبل از تهیه هر گونه وسیله کمکی باید از متخصص ارتوپد راهنمایی‌های لازم را دریافت کرده و سپس از بهترین نوع آن استفاده کنند.
انجام فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی است که گاهی برای کاهش دردهای ناشی از آرتروز زانو توصیه می‌شود. این نوع درمان خود شامل روش‌های مختلفی مانند استفاده از گرما و سرما برای کاهش درد، الکتروتراپی و استفاده از لیزر برای درمان می‌گردد. هر کدام از این انواع بر اساس تشخیص متخصص و شرایط بیمار انتخاب شده و تا حد زیادی کاهش درد و عوارض ناشی از آرتروز زانو را به دنبال دارد. بعضی افراد ترجیح می‌دهند از روش‌های سنتی مانند طب سوزنی برای درمان آرتروز زانو استفاده کنند.
دارو درمانی
هنگامی که فرد همه راه‌های غیر دارویی را امتحان کرده و تاثیری در روند درمان مشاهده نشد، پزشک متخصص روش دارویی را برای او پیشنهاد می‌دهد. مسکن‌هایی مانند استامینوفن، داروهای مخصوص ورم و التهاب مفاصل و پمادهای موضعی از جمله مواردی است که می‌توان به وسیله آن، ورم، التهاب و درد مفاصل زانو را تا حد زیادی کاهش داد.
انجام تزریقات مفصلی
برای درمان آرتروز چه باید کرد؟ تزریقات مفصلی را نیز می‌توان از جمله راه‌های مؤثری دانست که برای درمان کمک زیادی می‌کند. پزشکان با تزریق مواد طبیعی مانند کورتون، ژل و پی‌آرپی، مایع از بین رفته بین مفاصل را جبران کرده و انعطاف‌پذیری آن را افزایش می‌دهند.
اوزون تراپی
اوزون تراپی یکی دیگر از روش‌های پرکاربرد در درمان است که در اصل با استفاده از گازهای اتم اکسیژن انجام شده و خاصیت ضد التهابی این گازها موجب کاهش تورم و التهاب زانو گردیده و درمان این بیماری را تا اندازه زیادی آسان می‌کند. اوزون موجب افزایش گردش خون در مفاصل شده و در نتیجه ترمیم بافت‌های فرسوده مفصل زانو را به دنبال دارد. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که این روش تاثیر مقطعی و کوتاه‌مدتی به همراه دارد.
جراحی
در صورتی که هیچ کدام از روش‌های درمانی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم در درمان آرتروز زانو تاثیرگذار نبود، پزشکان جراحی مفصل زانو را به بیمار پیشنهاد می‌دهند. متخصصین به جراحی به‌عنوان آخرین راه نگاه می‌کنند. استفاده از پروتز مصنوعی، روش استئوتومی، روش آرتروسکوپی از جمله انواع جراحی مفصل زانو می‌باشد.
سخن پایانی
انتخاب بهترین راه برای درمان آرتروز با توجه به شرایط بیمار بوده و باید این انتخاب را به پزشک متخصص سپرد تا با در نظر گرفتن سوابق بیمار و میزان پیشرفت بیماری، درمانی کاملاً مناسب برای بیمار در نظر گرفته شود. بنابراین نمی‌توان گفت که یک روش بر دیگری ارجعیت دارد، بلکه قبل از هر چیز باید بیماری را تشخیص داد و سپس بهترین راهکار را زیر نظر پزشک برگزیده و توسط آن به درمان پرداخت.
